W ostatniej lekcji poprosiłem Cię o zastanowienie się jaką strategie nauki przyjąłbyś w kilku sytuacjach. Jeśli przegapiłeś ten wpis – zajrzyj tu: link. W kilku kolejnych spotkaniach omówimy sobie poszczególne zadania i na ich podstawie sformułujemy zasady, które pomogą nam w szybkiej nauce języka i nie tylko.
Przypomnijmy więc sobie pierwszą sytuację: Otrzymujesz stronę A4 z opisem pewnej historii. Nazajutrz będziesz musiał opowiedzieć streszczenie tej historii. Którą strategię wybierzesz?
- opcja nauki a: czytasz tekst 4 razy
- opcja nauki b: czytasz tekst 1 raz i tworzysz mapę myśli
Mit skuteczności wielokrotnego czytania
Być może przyzwyczajony doświadczeniami ze szkoły wybrałeś opcję a. Wielokrotne czytanie materiału do zapamiętania (często z zaznaczaniem ważniejszych słów/sekcji różnymi markerami) to jedna z najbardziej popularnych metod nauki, ale jak się okazuje – jedna z najmniej efektywnych (sic!)
Wielokrotne czytanie daje nam poczucie płynności i zaznajomienia z materiałem, ale często okazuje się że pozostaje on jedynie w pamięci krótkotrwałej, a nawet jeśli część została w pamięci długotrwałej to nie jesteśmy w stanie się do niej dostać bo niejako informacje te zaczepione są w próżni.
Jeśli zadaniem byłby test, w którym ktoś zada nam pytanie czy dany fakt miał miejsce w tekście, to tutaj już większa szansa że uda nam się odpowiedzieć bo pytanie dało nam punkt zaczepienia z którym możemy porównać zapamiętane fakty. Gdy jednak takiej podpowiedzi zabraknie – dużo trudniej będzie nam wydobyć informacje z pamięci. Ponawianie procesu czytania wiele razy niewiele tutaj pomoże.
„Samo wielokrotne czytanie nie jest pomocne w uczeniu się” – Harvardzki poradnik skutecznego uczenia się
Aby przekonać Cię do tego, pozwól że poproszę Cię abyś pomyślał co znajduje się na odwrotach banknotów 10, 20 i 50 zł – prawdopodobnie trzymałeś je w dłoniach i oglądałeś setki razy. A mimo to nie potrafisz powiedzieć co znajduje się na rewersie – mam rację? Ale gdyby ktoś próbował Ci wręczyć fałszywy banknot który na rewersie miałby nieco zmieniony wzór – prawdopodobnie od razu byś to rozpoznał, bo Twój umysł porównałby to z zakodowanym wzorcem w Twojej głowie. Jeśli jednak to Ty masz przywołać ten obraz z pamięci i opisać wzór banknotu – jest to bardzo trudne!
Dlaczego tak się dzieje?
To przede wszystkim intencjonalne przywoływanie wzmacnia pamięć i przerywa proces zapominania, a nie wielokrotne kodowanie. To trochę tak jakby do miejsca w mózgu gdzie trzymana jest dana informacja prowadziły dwie ścieżki – jedną można iść tylko i wyłącznie by zanieść/zakodować informacje – a drugą, by ją użyć. Nawet jeśli pierwszą ścieżką szliśmy setki razy i jest ona świetnie wydeptana i utwardzona, to jeśli nie próbowaliśmy nigdy przywołać tej informacji z pamięci – może się okazać to niezwykle trudne, bo druga ścieżka będzie zarośnięta. W procesie nauki należy wiec od razu po zakodowaniu wydeptywać drugą ścieżkę i próbować przywoływać świeżo zapamiętane informacje bez podpierania się pomocą.
Jak więc widzisz w naszym przykładzie w strategii „a” czterokrotnie staraliśmy się zakodować informacje i ani razu nie przetarliśmy szlaku przypominania, natomiast w drugim przypadku po świeżym zakodowaniu informacji – pracujemy na zapamiętanych faktach co już udrażnia nam ścieżkę dekodowania, a jednocześnie pozwala uporządkować informacje.
ZASADA 8: Strukturyzuj informacje od razu na etapie kodowania
Wracając do naszej metafory mózgu jako wielkiej biblioteki (przeczytaj ten wpis) – wyobraź sobie, że zamiast wrzucać książki jak leci do wielkiego magazynu – możesz od razu zbudować dla tej serii książek pewną strukturę np. regał gdzie moglibyśmy je powstawiać w uporządkowany sposób według określonej zasady na poszczególne półki.
Taką funkcję pełni strukturyzowanie wiedzy. To niejako zbudowanie pewnego rusztowania, konstrukcji stalowej, na której będziemy mogli w kolejnych krokach i przy kolejnych powtórzeniach oprzeć całą budowle na długi czas.
„Wyróżnienie kolorem, podkreślenie nie aktywuje w wystarczający sposób naszego mózgu. Lepiej zrób mapę myśli albo w 3 zdaniach podsumuj rozdział, twórz kategorie i listy!”
Radek Kotarski, „Włam się do mózgu”
Struktury pomagają nam się nie zagubić
Stukturyzacja otacza nas na każdym kroku i pomaga nam uporządkować życie. Podział czasu na sekundy, minuty, godziny, dni, tygodnie, miesiące i lata to nic innego jak strukturyzacja – dzięki temu jesteśmy w stanie umówić się na konkretną porę, planować, monitorować postępy etc. Słowa to również struktury. Pojęcie „stół” obejmuje szeroką kategorię przedmiotów od małych stolików w sypialni do dużych dębowych stołów w salonie. I tak moglibyśmy wymieniać długo.
W filmie „3 idiots”, który bardzo lubię jest fajna scena, która pokazuje jak mógłby wyglądać Świat gdybyśmy nie strukturyzowali otaczających nas obiektów:
Co to znaczy strukturyzować wiedzę?
Strukturyzacja/opracowywanie materiału może mieć różny charakter i być realizowana na różne sposoby:
- streszczenie tekstu w kilku zdaniach własnymi słowami
- stworzenie mapy myśli prezentującej najważniejsze informacje
- podzielenie faktów na kategorie i podkategorie
- dostrzeżenie podobieństw / różnic między faktami i kategoryzacja
- stworzenie infografiki / grafu do przyswojonego materiału
- etc.
Pozwoli to na:
1) korzystanie ze świeżo przyswojonej wiedzy i praca na niej co wzmocni dostęp do wiedzy
2) stworzenie stabilnego frameworku na bazie którego będziemy mogli wzmacniać wiedzę z coraz większą ilością szczegółów
3) lepsze zrozumienie strukturyzowanego materiału
Jak możemy to wykorzystać przy nauce języka?
Po pierwsze pamiętaj, by w czasie sesji językowej poświęcić czas nie tylko na kodowanie, ale również na przywoływanie z pamięci. To dlatego mam mieszane uczucia w stosunku do aplikacji takich jak Duolingo, które na przykład proszą o ułożenie zdania z rozsypanki lub wstawienie w lukę słowa z wybranych kilku propozycji – dają one złudne poczucie opanowania materiału, jednak gdy w normalnym życiu rozsypanki nie będzie – okazuje się, że zaczynają się schody.
Staraj się po wykonanej lekcji – szczególnie jeśli już masz pewien zasób słownictwa – ustrukturyzować nowo poznaną wiedzę i połączyć / zaczepić ją już z tym co już na trwale masz w głowie. Możesz na przykład:
- Po przerobieniu danej lekcji staraj się od razu zastanowić co byś był w stanie powiedzieć używając nowego materiału. Staraj się to odnieść to czegoś co dotyczy Ciebie. Jeśli np. uczyłeś się słówek o rodzinie – po skończonej lekcji postaraj się od razu napisać kilka zdań o Twojej.
- ucząc się nowego materiału zastanawiaj się gdzie, w jakich sytuacjach będziesz mógł wykorzystać dany zwrot, zdanie – wyobraź się w tej sytuacji, odegraj w myślach scenkę.
- Zastanów się czy dane słówko pasuje do jakiejś kategorii do jakiej mógłbyś je „podczepić”. Jeśli znasz już słówko „drogi” – powiąż je ze słówkiem „tani” -> zapamiętując pary, jak zapomnisz jedno ze słówek łatwiej Ci będzie je przypomnieć przez wydeptane połączenie z drugim słówkiem
- jak już masz pewien zasób słownictwa przywołuj często wiedzę w różnych kontekstach. W ramach sesji improwizacyjnych dawaj sobie następujące zadania:
- wypisać jak najwięcej par antonimów (np. ciepły – zimny)
- wypisać jak najwięcej sposobów na powiedzenie danego zdania innymi słowami
- wypisać wszystkie przedmioty jakie znajdują się w domu
- wypisać wszystkie czynności jakie można robić w szkole
ZADANIE NA DZIŚ:
- Wybierz dowolne 10 stron z wybranej książki. Pierwsze 5 stron przeczytaj 2 razy, natomiast tekst drugiej po przeczytaniu postaraj się streścić korzystając z jakiejś metody strukturyzowania (np. 3 najważniejsze kwestie, mapa myśli, graf, tabela, ciąg zdarzeń). Mierz czas w obu przypadkach i daj sobie na strukturyzację tyle czasu ile zajmuje lektura tekstu drugi raz. Odłóż to i wróć do tekstu jutro – postaraj się wypisać jak najwięcej rzeczy, które pamiętasz z obu połówek. Sprawdź o ile zwiększyła się Twoja skuteczność po strukturyzacji.
